Filmmuziek: Hoera! De Muziek is Veranderd

“Filmmuziek” is een fundamenteel element in de wereld van cinema, theater en moderne mediarepresentaties, zoals tv-series, films en korte films. Dit soort muziek kan de emotionele ervaring van de kijker diepgaand beïnvloeden. Het is niet slechts een “geluidsbegeleiding”, maar een essentieel narratief onderdeel dat is opgebouwd volgens precieze compositietechnieken die het verhaal en de personages verrijken, respecteren en subtiel begeleiden met geluid. Het is dan ook geen toeval dat de grootste componisten van soundtracks een aanzienlijk deel van hun muzikale carrière hebben gewijd aan het verkennen van de kracht van toegepaste muziek.

De definitie van Filmmuziek

Ik zie “filmmuziek” als een kunstvorm die autonoom moet kunnen bestaan, los van de beelden waarmee het geassocieerd wordt. Hiermee bedoel ik dat een soundtrack een eigen identiteit moet hebben, emoties kan oproepen en verhalen kan vertellen. Bovendien moet het compositorisch geldig en waardig zijn, zelfs zonder de visuele ondersteuning waarvoor het geschreven is. Dit soort muziek dient daarom geschreven te worden met het besef dat het onafhankelijk beluisterd kan worden, wat een bevredigende muzikale ervaring voor de luisteraar creëert.

Het belang van componistenopleiding

Ik geloof dat het primair en zeer belangrijk is dat componisten van “filmmuziek” muzikaal voorbereid en getraind zijn. Het is niet voldoende om alleen talent te hebben; een solide theoretische en praktische kennis van muziek is essentieel.
Muzikanten die van plan zijn om “filmmuziek” te schrijven, moeten de orkestrale technieken, muzikale structuren en emotionele dynamieken bestuderen en begrijpen die de filmische vertelling kunnen beïnvloeden. Bovendien moeten deze muzikanten zich kunnen aanpassen aan verschillende genres en muziekstijlen om aan de specifieke behoeften van elk project te voldoen.

Het verschil tussen professionele en amateurcomponisten

De grote meesters van filmmuziek uiten vaak kritiek op de hedendaagse filmindustrie door te wijzen op het feit dat veel producties de soundtrack toevertrouwen aan “amateurs“.

Deze term, die geen denigrerende connotatie heeft, verwijst naar componisten of aspirant-componisten die, ondanks hun toegang tot digitale tools en technologieën, de training en ervaring missen die nodig zijn om structureel geldige en kwaliteitsvolle muziek te creëren.

Tot tien jaar geleden leek de redenering om geld te besparen ten koste van muzikale kwaliteit te werken voor sommige producties. Destijds vroegen professionele componisten hoge vergoedingen voor opnames met een orkest, waardoor de productiekosten in een van de laatste fasen van het creatieve proces enorm stegen. Bijgevolg vertrouwden producenten op “amateurs“, die met een DAW en enkele digitale werkstations probeerden klassieke stijlen na te bootsen, wat vaak resulteerde in dilettanteske resultaten.

Wanneer je naar de werken van deze muzikanten luistert, valt een duidelijke herhaling in ritmes en notatie op: “Zum! zumzum Zum!, zumzum Zum!“, tot het punt van ergernis. De harmonieën blijven altijd hetzelfde; bovendien vertrouwen ze, zonder een solide theoretische voorbereiding, op wat hun handen instinctief op het klavier kunnen produceren. En dit leidt onvermijdelijk tot een ‘uitvoering van voorspelbare muziek‘, omdat het instinctief wordt geproduceerd zonder enige bewustzijn, noch harmonisch, noch contrapuntistisch.

Dit gebeurt niet alleen in de “voorspelbare ritmes” die we al enkele decennia tegenkomen in de muziek die als “Episch” wordt aangeduid (“Zum! zumzum Zum!” dat 10 minuten lang in een loop wordt gespeeld), maar ook in wat men probeert te presenteren als meer “contemplatieve” of serene muziek.

Ik verwijs naar die muziek die – eveneens al enkele decennia – zich onhandig “neoclassicistische muziek” noemt (de grote meestercomponisten van het Echte neoclassicisme uit de 20e eeuw draaien zich waarschijnlijk in hun graven om vanwege deze ongepaste toe-eigening van een serieus en waardig muzikaal stijl) of die door sommigen zelfs “minimalistisch” wordt genoemd.

In werkelijkheid bieden deze composities niet meer dan een carousel van lange noten, afgewisseld met korte melodische frasen gespeeld op de piano (altijd dezelfde groep van 3 of 4 noten die in opvolging van elkaar worden gespeeld), alles begeleid door redundante harmonische bases die vaak overladen met geluidseffecten.

Hoera!! De muziek is veranderd!

Vandaag de dag is het echt tijd om te zeggen dat – eindelijk – “de muziek is veranderd“: Ook professionals zijn – eindelijk – begonnen met het benutten van hulpmiddelen die tot voor kort het exclusieve voorrecht van amateurs leken te zijn.
De afgelopen twee decennia heeft filmmuziek een transitieperiode doorgemaakt:

Professionele componisten vertrouwden voornamelijk op handgeschreven partituren en hadden dure orkesten nodig voor opnames, wat de productiekosten deed stijgen. Daarentegen creëerden amateurs snel middelmatige muziekstukken met behulp van synthesizers, DAW’s en VST-plugins.

Tegenwoordig kan een Professionele componist muziek van hoge kwaliteit produceren tegen dezelfde kosten als amateurmuzikanten. In mijn specifieke geval zelfs minder. Ik gebruik het Orkest en de strengheid van mijn academische opleiding om werken te creëren die variëren van orkestrale muziek tot “deephouse” dance tracks.

En dus? Wat betekent dit nu? Wat zijn de kosten voor de productie van Orkestrale muziek geschreven door een Professional die 30 jaar lang serieus en academisch Muziek heeft gestudeerd?
Is het echt het geval om te zeggen dat je niet langer de torenhoge bedragen van vroeger hoeft te betalen.

Wanneer ik een opdracht krijg, vraag ik altijd:

«Hoeveel heeft die amateurmuzikant je gevraagd om de filmmuziek te schrijven en te produceren?»
Nadat ik het antwoord heb gehoord, zeg ik:
«Heel goed, ik vraag je 1 euro minder.»

Dit is de realiteit van filmmuziek vandaag de dag: het is eindelijk mogelijk om een kwaliteitssoundtrack te krijgen zonder dat je te maken krijgt met exorbitante kosten die tot enkele jaren geleden nodig waren.

Creativiteit en compositieve technische expertise in filmmuziek

Toegepaste muziek vereist niet alleen creativiteit, maar ook technische expertise en een diep respect voor de kunst, die eerst grondig moet worden begrepen en vervolgens verder ontwikkeld of gevarieerd.

Een ander fundamenteel aspect van “filmmuziek” is de narratieve rol ervan.
Muziek moet op een synergetische manier interageren met beelden, emoties versterken en de kijker door het plot leiden. Elke noot moet worden beschouwd als een integraal onderdeel van het visuele verhaal en helpen spanning, drama of lichtheid op te bouwen, afhankelijk van de behoeften van de film, de individuele synchroniciteit en de historische context.

Naar mijn mening is “filmmuziek” veel meer dan alleen achtergrondmuziek; het is een artistieke taal die expertise, gevoeligheid en een diep begrip van het filmische medium vereist. In navolging van de denkbeelden van de grootste componisten op dit gebied, geloof ik dat componisten moeten creëren die op eigen benen kunnen staan, ongeacht de visuele context.
Alleen op deze manier kan muziek de filmische ervaring echt verrijken en een blijvende indruk achterlaten in de harten en geesten van kijkers.